«ԵԹԵ ԿԳԲ-Ն ՈՐԵՎԷ ԲԱՆ ԿԱՐՈՂԱՆԱՐ ՊԱՀԵԼ, ԱՊԱ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԻՆՉԵՎ ՀԻՄԱ ԿԳՈՅԱՏԵՎԵՐ»

«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱՇՈՏ ՄԱՆՈՒՉԱՐՅԱՆԸ
-Պարոն Մանուչարյան, ի՞նչ եք կարծում` հայ-թուրքական և ղարաբաղյան հարցերում ստատուս քվոն կպահպանվի՞:
-Կարծում եմ` կպահպանվի և երկար կպահպանվի: Այնուհանդերձ, ըստ իս, զարգացումները գնում են սխալ ուղղությամբ. այն, ինչ այսօր կատարվում է այդ խնդիրների շուրջ, մեզ համար բացարձակապես անընդունելի է. փիլիսոփայությունը, որն ընկած է այդ հարցերի հիմքում, պետք է հիմնովին փոխվի: Առկա փիլիսոփայությունը գնում է դեպ փակուղի, և այդ փակուղու արդյունքում մենք պետք է սպասենք, որ կամ կլինի հերթական ճնշումը (երբեք այդ գործընթացները չեն կանգնելու ամբողջովին. միշտ էլ թվացյալ կամ իրական պրոցեսներ գնալու են), կամ կընթանա թվացյալ հերթական պրոցեսը. թվացյալ այնքան ժամանակ, մինչև «մեծերն» ու «խորամանկները» կունենան մեզ համար պատրաստած հերթական թակարդ, երբ նրանք մեզնից կպոկեն ինչ-որ բաներ` լուծելով ադրբեջանցիների կամ չգիտես ում խնդիրները: Ասեմ նաև, որ նրանք բոլորը հատել են թվացյալ-իմիտացիոն այդ լիմիտը: Այս պահին` առնվազն մի քանի ամիս, կանգ կլինի, իսկ այդ մի քանի ամսվա ընթացքում մենք պետք է հասցնենք գիտակցել, թե ինչ քայլեր պետք է անենք:
-Իսկ ներքաղաքական վիճա՞կն այդ ընթացքում ինչպիսին կլինի:
-Բացարձակապես անկայուն: Ցանկացած պահի, ցանկացած կետից կարող է մի բան սկսվել և սրընթաց զարգանալ: Սա ուղղակի ֆանտաստիկ մի իրավիճակ է, որը կարելի է համարել անկայուն կայունություն:
-Իսկ հնարավոր համարո՞ւմ եք Ռոբերտ Քոչարյանի վերադարձը:
-Չէի ցանկանա խոսել այդ թեմայով: Ասեմ ընդամենը` հնարավոր եմ համարում ցանկացած զարգացում: Այսօր մեզանում կա հսկայական ներուժ, և հնարավորություն են ստացել արտաքին գործոնները. մեր այսօրվա վիճակը հնարավորություն է տալիս դրսի ցանկացած խաղացողի փոքրիկ հարվածով հասնել բավականին մեծ արդյունքների:
-Բոլոր դեպքերում, առ այս պահը Քոչարյանին չի հաջողվել վերադառնալ. ըստ Ձեզ` ինչո՞ւ:
-Կդժվարանամ կոնկրետ պատասխանել, այնուհանդերձ, նաև չեմ կարծում, թե ինչ-որ արտաքին խաղացող, որը, ասենք, որոշել է խաղալ այդ ուղղությամբ, անհաջողության է մատնվել: Կարծում եմ` արտաքին խաղացողները միմյանց գնահատելով` ստանում են մեզանում այս կամ այն վիճակը, որն իրենց ձեռնտու է: Այսինքն` մեր վիճակը մեզնից «անկախ» վիճակ է:
-Բայց չէ՞ որ Քոչարյանը «մեկ անգամ չէ, որ ամուսնացած է եղել», և բոլոր դեպքերում, նա ունի հաշվելու կարողություն. փորձեց խաղալ, վերադառնալ, չստացվեց:
-Ես չեմ կարծում, որ Հայաստանում այսօր ինչ-որ մարդիկ կամ կառույցներ ի վիճակի են հաշվելու քիչ թե շատ ճշգրիտ այն, ինչ կատարվում է մեր շուրջը` գլոբալ առումով: Մեզ շատ անգամ թվում է, թե ինչ-որ մեկն ինչ-որ տեղ ինչ-որ հարց է լուծում, մինչդեռ պարզվում է, որ այդ հարցով բոլորովին այլ խնդիր է լուծվում: Եվ այն, ինչ մեզ ներկայացվում է, դրա վիզուալ պատկերն է լոկ:
Մի այսպիսի լավ խոսք կա` «սատանի մայլում քյանդրբազություն»: Հայերով պետք է հստակ իմանանք` մեզ տրված չէ այդ տիպի խաղ: Այդ մեծ խաղում մենք կարող ենք լինել ընդամենը գործիք` «պեշկա»` զինվորիկ: Որպեսզի մենք կարողանանք լինել, իրոք, խաղացող, պետք է հասնենք ներքին ներդաշնակ վիճակի:
-Դուք ներե՞լ եք Ռոբերտ Քոչարյանին, պարոն Մանուչարյան: Ինչո՞ւ եմ հարցնում, որովհետև մեր հարցազրույցում` մի քանի տարի առաջ Դուք ասել էիք, որ Ձեզ հետ հաշվեհարդար են տեսել` երկրի առաջին դեմքը կամ դեմքերը:
-Ցանկացած մարդու հանդեպ իմ վերաբերմունքը գալիս է հետևյալից. տվյալ պահին այդ մարդն ինչո՞վ է զբաղված: Այսինքն` մարդուն, ի տարբերություն շատ շատերի, ես համարում եմ խիստ փոփոխական: Մարդը հանգամանքների բերումով կարող է հայտնվել մե՛կ այս, մե՛կ լրիվ հակառակ բևեռում: Եվ այդ տեսանկյունից, ցանկացած գործչի առումով, ինձ հետաքրքրում է հետևյալը` ինչ է ինքն անում այդ դեպքում: Եվ եթե այդ մարդը երկիրը տանում է դեպի կործանում, իսկ ես կործանում եմ համարում, երբ մարդկանց արժեքները, փոխհարաբերությունները 88-ին իմ նկարագրածից բերվեցին դեպի այսօրվա «գիշատիչ» մարդու համակարգ, ապա իմ վերաբերմունքը բոլորովին այլ է լինում:
-Դուք առյուծների վրա նստե՞լը նկատի ունեք:
-Չէ, նման համակարգ ասելով, ես նկատի ունեմ ոչ թե կոնկրետ մարդու միայն, այլ ամեն ինչ խժռելու, յուրացնելու, տանելու հակումը, ինչպես նաև այդ մոտեցումը կյանքի բարձրագույն նպատակ, միակ իմաստ համարելը: Պետք է իմանալ և գիտակցել, որ կյանքը շատ դաժան պատժում է նման բաների համար:
-Իսկ Սերժ Սարգսյանի՞ն ինչպես եք վերաբերվում:
-Իմ նշած համակարգը դեռ գործում է Հայաստանում: Իշխանությանը շատ մեծ բան է տրված, և ես համարում եմ, որ իշխանավորը կարող է փոխել ամեն ինչ: Իհարկե, հեքիաթային դեպք է, երբ իշխանավորն այդպիսին է, դրա համար էլ ժողովուրդը միշտ երազում է կատարյալ իշխանավորի մասին, որովհետև, իրոք, կատարյալ իշխանավորը կարող է շատ կարճ ժամանակում մեծ փոփոխություններ բերել երկրին: Այսօրվա դրությամբ, նախորդ երկու տարիների համեմատ, վիճակի էական փոփոխություն չկա: Ես հասկանում եմ նաև Ձեր հարցի ենթատեքստը. Սերժ Սարգսյանն ի վիճակի է այդպիսի փոփոխությունների. ես ամեն մարդու համարում եմ ընդունակ փոփոխության, բայց էական քայլ չի կատարվել:
-Ինչո՞վ կավարտվի Սերժ Սարգսյան-Ռոբերտ Քոչարյան «բանավեճը»:
-Դա հարցրեք Մոսկվայում, Վաշինգտոնում և այլ տեղեր: Ինչո՞ւ եմ այսպես պատասխանում, որովհետև, ճիշտն ասած, ես մտածում եմ, որ Հայաստանը կկարողանա այնպիսի բան անել, որ Դուք ինձ հարցնեք, ես էլ պատասխանեմ այդ հարցին: Բայց հավաստիացնում եմ Ձեզ, որ Հայաստանի համար էական հարցերի շրջանակն այդ հարաբերությունների առանցքի շուրջը չի պտտվում: Եթե անգամ այս կամ այն ձևով այդ հարցն ավարտվի, Հայաստանի զարգացումը գնալու է այդ հարաբերությունների շրջանակից դուրս:
-Պարոն Մանուչարյան, Դուք մշտապես համարվել եք մոսկովյան «հետաքրքրություններ» ունեցող գործիչ, դա դեռ պահպանվո՞ւմ է, թե՞ Ձեզ արդեն «մոռացել» են. կա՞ն ավանդական կապերը:
-Հայաստանում կան բազմաթիվ մոլորություններ, Ձեր ասածն էլ այդ մոլորությունների մի բաղկացուցիչն է: 93 թվականից հետո ես հրավերներ եմ ստացել բոլոր դեսպանատներից` տարբեր միջոցառումների մասնակցության: Միակը, որը ոչ մի անգամ, ոչ մի առիթով, հրավեր չի ուղարկել, Ռուսաստանի դեսպանատունն է: Իհարկե, հիմա կարող եք հանդիպակաց հարց ուղղել, թե` էս ի՞նչ եմ ուզում թաքցնել, ինչո՞ւ և այլն, բայց ուզում եմ ասել, այն, ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին և նրա կյանքի փիլիսոփայությանը, սխալ է տարածել պրակտիկ քաղաքական ոլորտի վրա: Եվ «պատկերագրումը», որ պրակտիկ քաղաքականության ոլորտում ես կարող եմ հանդես գալ ցանկացած ռուսական նախաձեռնությամբ և այլն, և այլն, ուղղակի անհեթեթություն է, սակայն որոնք կան ու, կարծում եմ, դեռ կլինեն:
-Պարոն Մանուչարյան, այնուհանդերձ, Ձեր մասին արդեն լեգենդներ ու ասքեր են շրջում առ այն, որ Դուք մտածում եք Եվրոպան Աֆրիկա տեղափոխելու, հասարակածը մի քիչ առաջ տանելու մասին, որպես բարի հումոր, և այնուհանդերձ, Դուք միշտ այնտեղ եք, որտեղ «թեժ» է: Ասենք` այն պահին, երբ «Արշակ Սադոյանենք» ծեծում էին Բաբկեն Արարքցյանին և Արա Սահակյանին, Դուք հայտնվեցիք և նրանց «փրկեցիք: Ես անձամբ` իմ այս աչքերով եմ տեսել, թե ինչպես հոկտեմբերի 27-ից հետո կառավարության հետնամուտքից Դուք մտնում էիք կառավարություն, բանակցում էիք Շիրխանյանի և «մնացածի» հետ, հետո Ձեզ տեսա 2008-ին` ՀԱԿ-ի գրասենյակում` քանիցս, հետո Ձեր «կողմնակից» տղերքին տեսա` մարտի 1-ին` Մյասնիկյանի արձանի մոտ, և այդպես շարունակ: ՈՒզում եմ ասել` 20 տարի Դուք «յուրահատուկ» գործունեության, գորշ կարդինալի իմիջի մեջ եք, ինչպե՞ս եք հաջողացնում:
-Երկրի համար ճակատագրական պահերին պետք է լինում գործել: Չէ, գործում ես միշտ, սակայն այդ պահերին գործունեությունը դառնում է առավել անհրաժեշտ: Այդ պահերին ես փորձում եմ ընտրել պահի լավագույն ուղին ու լուծումները, և հենց որ առաջանում է շատ սուր պահ, ես գործում եմ:
-Կարո՞ղ եմ շատ անկեղծ մի հարց տալ. ասում են` շատ դեպքերում Դուք նաև տապալում եք «գործը». մամուլն է գրում:
-Գիտե՞ք ինչ կա, Հայաստանում կան տարբեր խմբեր, որոնք իրար «քաշքշում» են, որ արևի տակ ավելի տաք տեղ զբաղեցնեն։ Նկատի ունեմ քաղաքական հիմնական զանգվածը և քաղաքական գործիչներին: Եվ այդ տեսակետից անպայման ուզում են նաև հենարան գտնել, օրինակ, իմ մեջ: Ես որևէ մեկի համար այդպիսի գործունեության մեջ երբևիցե չեմ եղել և չեմ լինելու: Հիմա պատկերացրեք` կա «քաշքշուկի» այդ աշխարհը. մեկը փորձում է գտնել լուծում, ասենք, երկրի համար ընդունելի (մեկը-տասը` կարևոր չէ), այսպիսով, տվյալ բախումների շրջանակում փորձում են երկրի համար ընդունելի լուծում գտնել, բախվող կողմերից ամեն մեկի համար կիսով չափ ընդունելի լուծումը պետք է լինում կոնսենսուսի բերել բոլորի համար, որ երկիրը չտուժի. հաշվի առեք` երբեք հնարավոր չէ այնպիսի լուծում առաջարկել, որը բոլոր կողմերին հավասարաչափ ձեռնտու լինի. և եթե դու գտնում ես այդ լուծումը, որը երկրի համար քիչ թե շատ ընդունելի է, ապա այդ դեպքում առաջանում է այդ դաշտը, երբ բոլորը քեզնից շատ գոհ չեն:
-Մի վերջին հարց. այսօր Հայաստանը, կարծես, դարձել է հատուկ ծառայությունների մի յուրօրինակ «մանեժ». ինչ կարգի ուժերի մասին բացահայտ և գաղտնի խոսակցություններ ասես չեն գնում` է՛լ մասոնական, է՛լ մոսադական, հնչում են զանազան ու զարմանազան օթյակների անուններ, ու շատ ժամանակ չես հասկանում, թե ով ում բարեկամն է. ում պոչը որտեղ է սկսվում, որտեղ վերջանում: Կա՞ լուրջ վերահսկողություն այդ ամենի նկատմամբ Հայաստանում, ի՞նչ եք կարծում: Ինչո՞ւ եմ հարցնում, որովհետև Դուք եղել եք առաջին նախագահի անվտանգության գծով խորհրդական, տեղյակ կլինեք, և հետո մեր հարցազրույցներից մեկում «Մեծ Արևելքի» «գործակալներից» մեկի մասին (ոչ անվանական) բացահայտ «նշում» կատարեցիք:
-Ես Ձեզ վստահեցնում եմ, որ 1988-92 թթ. Հայաստանում համարյա այդ կարգի գործակալական ցանց չէր գործում: Հիմա, Դուք ճիշտ եք, բավականին անմխիթար վիճակ է: Եվ հետո, պարտադիր չէ ինչ-որ մեկի անունը լինի գործակալ, ֆորմալ «վերբովկայի» կարիքն էլ չկա. շատ շատերը պատրաստ են շատ շատերի հետ գործակցելու` ինչ-որ «գործ» անելով։ Ճիշտ է` նրանց չի կարելի ասել` լրտես ես, էս ես, էն ես, այլ ասում են` էս ինչ բանն արա էս ինչ բանի դիմաց, և այդպես շարունակ: Մի խոսքով, երբ բարձրագույն արժեքը փողն է, մարդիկ պատրաստ են ցանկացած համագործակցության, և նրանք ճիշտ են, որովհետև եթե բարձրագույն աստվածը փողն է, պետք է այդ աստծուն ծառայել, իրենք էլ ծառայում են:
-Բա ո՞նց է լինելու վերջը:
-Երբ նրանք հանկարծ կհիշեն, որ փողը բարձրագույն արժեք չէ, այդ ժամանակ արդեն շատ բան կփոխվի: Ի դեպ, երբ իսպանացիները նվաճում էին Լատինական Ամերիկան, ցեղախմբերի առաջնորդներին ուլունք էին առաջարկում, որը պսպղուն էր և դրանից չկար նրանց մոտ, ամերիկացիները այն համարում էին աստվածային ինչ-որ երևույթ, և դրա դիմաց պատրաստ էին տալու այն ամենը, ինչ իրենց էր պատկանում: Հիմա ուլունքի տեղն զբաղեցրել են դոլարը, եվրոն` փողը, և հանուն դրա մարդն ամեն ինչի պատրաստ է: Եվս մեկ անգամ ասեմ` այդ Հայաստանն արդեն ավարտված է, և ամեն բան կարող է լուրջ ցնցումով ավարտվել, որովհետև մենք գտնվում ենք շատ կարևոր տարածաշրջանում, ուր անչափ լուրջ պայքար է գնում, ապրում ենք տարածաշրջանում, որը բոլոր տիպի ազդեցությունների համար բաց է, ինչպես Դուք նկատեցիք, և բոլորը փորձում են մտնել այստեղ և «քաշքշել», որովհետև մեր երկիրը որևէ ներքին կայունություն չունի:
-Բա ԿԳԲ-ն:
-ԿԳԲ-ով ոչինչ անել հնարավոր չէ, ոչինչ. եթե ԿԳԲ-ն որևէ բան կարողանար պահել, ապա Խորհրդային Միությունը մինչև հիմա կգոյատևեր: ՈՒժեղ լինում է միայն մեկ բան` ճիշտ արժեհամակարգը. դա է մարդկության ճիգն ու առանցքը:
Զրուցեց Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ